Spadek u notariusza w Łodzi – przewodnik po sprawach dotyczących dziedziczenia

Sprawy spadkowe to delikatna materia, często łącząca się z emocjami po stracie bliskiej osoby, ale jednocześnie wymagająca dopełnienia szeregu formalności prawnych. Odpowiednie uregulowanie dziedziczenia pozwala uniknąć nieporozumień i sporów w przyszłości. Notariusz odgrywa kluczową rolę w wielu etapach tego procesu – od planowania dziedziczenia za życia, po formalne potwierdzenie praw spadkobierców i podział majątku. W tym przewodniku przybliżamy najważniejsze czynności notarialne związane ze spadkami, które mogą Państwo zrealizować w naszej kancelarii notarialnej ulokowanej w samym sercu Łodzi, przy placu Wolności.

Sprawy spadkowe – podstawy prawne

Kwestie dotyczące spraw spadkowych podejmowanych u notariusza regulowane są przez szereg ustaw i przepisów, z których najważniejsze to:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. z 2023 r. poz. 1610, z późn. zm.):
   • kto dziedziczy (dziedziczenie ustawowe i testamentowe),
   • co wchodzi w skład spadku,
   • zasady odpowiedzialności za długi spadkowe,
   • warunki ważności testamentu (w tym testamentu notarialnego),
   • zasady odnoszące się zachowku,
   • skutki przyjęcia i odrzucenia spadku,
   • zasady działu spadku.
2. Ustawa z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie (Dz.U. z 2024 r. poz. 1001):
   • określa kompetencje, obowiązki i zasady działania notariuszy;
   • reguluje formę czynności notarialnych, w tym aktu notarialnego, który jest wymagany m.in. dla testamentu notarialnego czy umowy o dział spadku obejmującej nieruchomość;
   • zawiera szczegółowe przepisy dotyczące aktu poświadczenia dziedziczenia (APD) (art. 95a – 95p), który jest notarialnym odpowiednikiem sądowego stwierdzenia nabycia spadku;
   • określa zasady sporządzania protokołów (np. protokołu dziedziczenia, protokołu otwarcia i ogłoszenia testamentu);
   • reguluje kwestie związane z przechowywaniem oryginałów aktów notarialnych (w tym testamentów);
   • określa zasady funkcjonowania Rejestru Spadkowego;
3. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2023 r. poz. 1550, z późn. zm.):
   • określa sądową ścieżkę załatwiania spraw spadkowych (stwierdzenie nabycia spadku, sądowy dział spadku);
   • zawiera przepisy dotyczące np. terminu na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku również przed sądem;
   • reguluje kwestie związane ze spisem inwentarza.
4. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego.

Testament notarialny – Pewność i bezpieczeństwo ostatniej woli

Najpewniejszym sposobem na rozporządzenie swoim majątkiem na wypadek śmierci jest sporządzenie testamentu. Choć polskie prawo dopuszcza testament własnoręczny (holograficzny), testament w formie aktu notarialnego oferuje nieporównywalnie większe bezpieczeństwo i pewność prawną. Dlaczego warto wybrać tę formę?

• Zgodność z prawem: Notariusz dba o to, by treść testamentu była zgodna z obowiązującymi przepisami, co minimalizuje ryzyko jego późniejszego podważenia. Notariusz upewnia się co do tożsamości testatora i jego zdolności do czynności prawnych.
• Jasność i precyzja: Notariusz pomaga sformułować wolę testatora w sposób jednoznaczny i niebudzący wątpliwości interpretacyjnych, co jest częstym problemem przy testamentach pisanych odręcznie.
• Bezpieczeństwo przechowywania: Oryginał testamentu notarialnego przechowywany jest w kancelarii notarialnej przez 10 lat, a następnie przekazywany do archiwum ksiąg wieczystych. Istnieje również możliwość zarejestrowania testamentu w Notarialnym Rejestrze Testamentów (NORT), co ułatwia jego odnalezienie po śmierci testatora.
• Dowód świadomości testatora: Akt notarialny stanowi silny dowód, że testator działał z pełną świadomością i swobodą, co utrudnia ewentualne próby podważenia testamentu z powodu rzekomych wad oświadczenia woli.
• Różnorodność rozrządzeń: W testamencie notarialnym można zawrzeć różnorodne dyspozycje: powołać jednego lub kilku spadkobierców do całości lub części spadku, ustanowić zapisy zwykłe (zobowiązujące spadkobiercę do spełnienia określonego świadczenia) lub zapisy windykacyjne (powodujące przejście własności konkretnego przedmiotu na zapisobiercę z chwilą śmierci testatora), pozbawić spadkobiercę ustawowego prawa do zachowku (tzw. wydziedziczenie, ale tylko z ustawowo określonych przyczyn), czy powołać wykonawcę testamentu.

Sporządzenie testamentu u notariusza w Łodzi to inwestycja w spokój ducha i pewność, że ostatnia wola zostanie uszanowana. Koszt sporządzenia testamentu notarialnego jest uregulowany stawkami maksymalnymi (obecnie 50 zł za testament zwykły, 150 zł za testament z zapisem/poleceniem/wydziedziczeniem, 200 zł za testament z zapisem windykacyjnym + VAT i koszt wypisów). Więcej informacji na temat testamentu notarialnego można znaleźć na osobnej stronie.

Przyjęcie lub odrzucenie spadku – Ważna decyzja spadkobiercy

Po śmierci spadkodawcy, osoby powołane do dziedziczenia (na mocy ustawy lub testamentu) stają przed ważną decyzją dotyczącą przyjęcia lub odrzucenia spadku. Mają na to 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedziały się o tytule swojego powołania (najczęściej od dnia śmierci spadkodawcy lub od dnia dowiedzenia się o istnieniu testamentu). Brak złożenia oświadczenia w tym terminie jest obecnie (od 2015 roku) równoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Spadkobierca ma trzy możliwości:

1. Przyjęcie proste spadku: Oznacza przyjęcie spadku bez ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkowe. Spadkobierca odpowiada za nie całym swoim majątkiem, nawet jeśli długi przewyższają wartość odziedziczonych aktywów. Jest to opcja ryzykowna, jeśli nie ma pewności co do stanu zadłużenia spadkodawcy.
2. Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza: To obecnie domyślna forma przyjęcia spadku. Spadkobierca odpowiada za długi spadkowe tylko do wysokości wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku (czyli wartości aktywów spadkowych). Jest to najbezpieczniejsza forma przyjęcia spadku.
3. Odrzucenie spadku: Spadkobierca jest traktowany tak, jakby nie dożył otwarcia spadku. Nie dziedziczy żadnych aktywów, ale też nie odpowiada za żadne długi. Jego udział przypada wówczas jego zstępnym (dzieciom, wnukom), chyba że oni również spadek odrzucą. Odrzucenie spadku jest zasadne, gdy długi spadkowe znacznie przewyższają wartość aktywów.

Oświadczenie o przyjęciu (prostym lub z dobrodziejstwem inwentarza) lub odrzuceniu spadku można złożyć przed sądem lub notariuszem. Złożenie oświadczenia u notariusza jest zazwyczaj szybsze i wymaga mniej formalności. Terminowe złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku u notariusza w centrum Łodzi pozwala świadomie ukształtować swoją sytuację prawną i finansową jako spadkobiercy. Koszt sporządzenia takiego oświadczenia to maksymalnie 50 zł (+ VAT i koszt wypisów).

Akt Poświadczenia Dziedziczenia – szybka alternatywa dla sądu

Formalne potwierdzenie, kto jest spadkobiercą i w jakich udziałach dziedziczy, jest niezbędne do dalszego dysponowania majątkiem spadkowym (np. sprzedaży nieruchomości, wypłaty środków z banku). Można to zrobić na dwa sposoby: w sądzie (uzyskując postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku) lub u notariusza (uzyskując Akt Poświadczenia Dziedziczenia – APD).

APD to dokument notarialny, który ma taką samą moc prawną jak prawomocne postanowienie sądu. Jego uzyskanie jest jednak możliwe tylko przy spełnieniu określonych warunków:

• Do dziedziczenia dochodzi na podstawie ustawy lub testamentu (zwykłego lub notarialnego – testamenty szczególne często wymagają drogi sądowej).
• Wszyscy potencjalni spadkobiercy ustawowi i testamentowi są zgodni co do kręgu spadkobierców i wysokości ich udziałów.
• Nie ma żadnych sporów dotyczących ważności testamentu czy osób dziedziczących.
• Spadek został otwarty (spadkodawca zmarł) 1 lipca 1984 roku lub później.
• Nie toczy się już postępowanie sądowe o stwierdzenie nabycia spadku ani nie wydano wcześniej APD dla tego samego spadku.

Procedura u notariusza obejmuje:

1. Spisanie protokołu dziedziczenia: Odbywa się w obecności wszystkich zainteresowanych osób (spadkobierców ustawowych i testamentowych). Notariusz odbiera od nich stosowne oświadczenia i analizuje przedstawione dokumenty (akt zgonu spadkodawcy, akty stanu cywilnego spadkobierców potwierdzające pokrewieństwo, ewentualnie testament).
2. Sporządzenie Aktu Poświadczenia Dziedziczenia: Jeśli nie ma żadnych wątpliwości, notariusz sporządza APD.
3. Rejestracja w Rejestrze Aktów Poświadczenia Dziedziczenia (RAPD): Notariusz niezwłocznie rejestruje APD w centralnym, elektronicznym rejestrze. Dopiero od momentu rejestracji APD nabiera mocy prawnej.

Główną zaletą APD jest szybkość postępowania. Całą procedurę można często zakończyć podczas jednej wizyty w kancelarii, o ile strony dostarczą komplet wymaganych dokumentów. Uzyskanie APD w naszej kancelarii notariusz Łódź to często najszybszy sposób na formalne uregulowanie spraw spadkowych. Koszty są stałe: maksymalnie 100 zł za protokół dziedziczenia i 50 zł za APD (lub 100 zł przy APD z zapisem windykacyjnym) (+ VAT i wypisy).

Szczegółowo akt poświadczenie dziedziczenia opisaliśmy na osobnej stronie.

Dział spadku – Podział majątku między spadkobierców

Uzyskanie APD lub postanowienia sądu stwierdzającego nabycie spadku potwierdza jedynie, kto dziedziczy i w jakich udziałach. Nie oznacza to jednak automatycznego podziału konkretnych składników majątku (np. mieszkania, samochodu, pieniędzy) między spadkobierców. Do momentu działu spadku, cały majątek stanowi współwłasność spadkobierców w częściach ułamkowych odpowiadających ich udziałom spadkowym.

Aby móc samodzielnie dysponować poszczególnymi przedmiotami, konieczne jest przeprowadzenie działu spadku. Można to zrobić na dwa sposoby:

1. Umowny dział spadku: Wymaga zgody wszystkich spadkobierców co do sposobu podziału majątku. Spadkobiercy mogą np. przyznać poszczególne przedmioty na wyłączną własność konkretnym osobom (często za spłatą lub dopłatą dla pozostałych), sprzedać majątek i podzielić się uzyskaną kwotą, lub ustalić inny, dogodny dla nich sposób podziału. Jeżeli w skład spadku wchodzi nieruchomość, prawo użytkowania wieczystego lub spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, umowa o dział spadku musi być zawarta w formie aktu notarialnego.
2. Sądowy dział spadku: Przeprowadzany jest przez sąd na wniosek jednego ze spadkobierców, gdy nie mogą oni dojść do porozumienia. Postępowanie sądowe jest zazwyczaj dłuższe, bardziej sformalizowane i często droższe niż umowny dział spadku u notariusza.

Umowny dział spadku u notariusza jest preferowaną formą podziału majątku, gdy między spadkobiercami panuje zgoda. Pozwala na elastyczne ukształtowanie podziału, zgodnie z wolą stron, przy jednoczesnym zapewnieniu bezpieczeństwa prawnego transakcji. Jako kancelaria notarialna blisko Piotrkowskiej, pomagamy w przygotowaniu i sporządzeniu umowy o dział spadku, dbając o interesy wszystkich stron. Koszt takiej umowy zależy od wartości majątku podlegającego podziałowi (obliczany jest wg skali z § 3 rozporządzenia, często z zastosowaniem 1/2 stawki). Przy dziale nieruchomosci konieczna jest forma aktu notarialnego.

Inne czynności spadkowe u notariusza

Oprócz wyżej wymienionych, notariusz może dokonywać również innych czynności związanych z dziedziczeniem, takich jak:

• Otwarcie i ogłoszenie testamentu: Czynność formalna, dokonywana po śmierci testatora, polegająca na odczytaniu treści testamentu (zwłaszcza własnoręcznego) i sporządzeniu protokołu.
• Sporządzenie protokołu poprzedzającego spis inwentarza: Choć sam spis sporządza komornik, notariusz może spisać protokół ze zgłoszenia wniosku.
• Czynności związane z Europejskim Poświadczeniem Spadkowym: Dla spraw spadkowych o charakterze transgranicznym.
• Czynności związane z zarządem sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej: Powołanie, odwołanie zarządcy etc.

Dlaczego warto załatwiać sprawy spadkowe u notariusza w Łodzi?

Powierzenie spraw spadkowych notariuszowi niesie ze sobą wiele korzyści:

• Bezpieczeństwo prawne: Notariusz dba o zgodność czynności z prawem i chroni interesy wszystkich stron.
• Pewność: Dokumenty notarialne mają charakter dokumentów urzędowych, co utrudnia ich podważenie.
• Szybkość i efektywność: Wiele spraw (APD, oświadczenia o przyjęciu/odrzuceniu spadku, umowny dział spadku) można załatwić znacznie szybciej niż w sądzie.
• Bezstronność: Notariusz działa jako bezstronny powiernik publiczny.
• Kompleksowość: Możliwość załatwienia wielu powiązanych spraw w jednym miejscu.

Choć poszukiwanie „taniego notariusza” jest zrozumiałe, w sprawach spadkowych, które często dotyczą dorobku całego życia i kształtują sytuację prawną na lata, kluczowe jest doświadczenie, rzetelność i dokładność. Inwestycja w profesjonalną obsługę notarialną pozwala uniknąć kosztownych błędów, sporów rodzinnych i problemów prawnych w przyszłości. To prawdziwe bezpiecznstwo prawne.

Zapraszamy do Kancelarii

Jeśli stoją Państwo przed koniecznością uregulowania spraw spadkowych – czy to planując sporządzenie testamentu, czy też jako spadkobiercy potrzebujący potwierdzenia swoich praw lub podziału majątku – zapraszamy do naszej Kancelarii Notarialnej w centrum Łodzi. Udzielimy wyczerpujących informacji i przeprowadzimy Państwa bezpiecznie przez cały proces.